Ποια είναι τα συμπτώματα της Διαταραχής Μυοσπασμάτων (Τικ);

Τα τικ είναι επαναλαμβανόμενες, ταχείες κινήσεις ή ήχοι. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για απλά τικ, δηλαδή τικ που περιλαμβάνουν μία κίνηση, όπως ένα ανοιγοκλείσιμο των ματιών ή ένα γρήγορο νεύμα με το κεφάλι. Μερικές φορές πρόκειται για σύνθετα τικ, δηλαδή για μεγαλύτερους συνδυασμούς κινήσεων ή ήχων, όπως τέντωμα του λαιμού που το διαδέχεται ένα τίναγμα του κεφαλιού ή ένα ανοιγοκλείσιμο των ματιών που ακολουθείται από ένα καθάρισμα του λαιμού.

Κινητικά Τικ

Φωνητικά Τικ

● Ανασήκωμα των ώμων

● Ανοιγοκλείσιμο ματιών (Σκαρδαμυγμός)

● Δάγκωμα χειλιών

● Μορφασμοί του προσώπου (γκριμάτσες)

● Καθάρισμα του λαιμού

● Μουρμουρητό, ρούφηγμα της μύτης, ρουθούνισμα ή στρίγκλισμα

● Επανάληψη λέξεων

Υπάρχουν διάφοροι τύποι Διαταραχών Μυοσπασμάτων (Τικ), ο καθένας με ελαφρώς διαφορετικά συμπτώματα:

Διαταραχή Παροδικών Μυοσπασμάτων: περιλαμβάνει ένα μεμονωμένο ή πολλαπλά κινητικά ή/και φωνητικά τικ που διαρκούν λιγότερο από έναν χρόνο
Διαταραχή χρόνιων κινητικών ή φωνητικών Μυοσπασμάτων: περιλαμβάνει ένα μεμονωμένο ή πολλαπλά κινητικά ή φωνητικά τικ, αλλά όχι και τα δύο μαζί, που διαρκούν για περισσότερο από έναν χρόνο
Διαταραχή Tourette: περιλαμβάνει τόσο πολλαπλά κινητικά τικ όσο και ένα ή περισσότερα φωνητικά τικ που διαρκούν για περισσότερο από έναν χρόνο

Τα τικ ενός παιδιού ή ενός έφηβου μπορεί να παρουσιάζουν εξάρσεις και υφέσεις μέσα στον χρόνο, αλλά για να τεθεί διάγνωση Διαταραχής Μυοσπασμάτων, τα τικ πρέπει να έχουν πρωτοεμφανιστεί πριν από την ηλικία των 18 ετών. Επιπρόσθετα, τα τικ δεν πρέπει να έχουν προκληθεί δευτεροπαθώς λόγω των επιδράσεων μιας ουσίας ή μιας ιατρικής πάθησης.

Πώς διαγιγνώσκονται οι Διαταραχές Μυοσπασμάτων;

Ο γιατρός διαγιγνώσκει Διαταραχή Μυοσπασμάτων σε ένα παιδί ή έναν έφηβο εφόσον εκτιμήσει ότι οι κινήσεις ή η παραγωγή φωνητικών ήχων πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια και αφού διερευνήσει για πόσο καιρό το άτομο έχει τα τικ.

Ο ψυχίατρος παιδιών και εφήβων μπορεί να κάνει κλινική εξέταση και να αξιολογήσει τόσο το παιδί/τον έφηβο όσο και τους γονείς/φροντιστές του, ώστε να προσδιορίσει την ειδική φύση των τικ του. Επίσης, θα προσπαθήσει να βεβαιωθεί ότι τα τικ του παιδιού ή του εφήβου δεν σχετίζονται με κάποιο απρόβλεπτο γεγονός.

Δεδομένα για τις Διαταραχές Μυοσπασμάτων
Συχνότητα της διαταραχής παγκοσμίως	Τα τικ συνολικά αφορούν ποσοστό 0,03% έως 3% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ η Διαταραχή Tourette, ειδικότερα, είναι παρούσα περίπου σε ποσοστό 0,03 έως 0,77%.
Επιβάρυνση της δημόσιας υγείας από τη διαταραχή στην Ελλάδα	Οι Διαταραχές Μυοσπασμάτων ευθύνονται για λιγότερο από 0,03% του συνόλου των προσαρμοσμένων ως προς την αναπηρία ετών ζωής (DALYs), δηλαδή των ετών υγιούς ζωής που χάνονται στον πληθυσμό ηλικίας 5-14 ετών στην Ελλάδα.
Αναλογία στα φύλα	Τα συγκριτικά δεδομένα δείχνουν ότι η αναλογία των Τικ και της Διαταραχής Tourette στα αγόρια και τα κορίτσια ποικίλλει και κυμαίνεται από 2:1 έως 4:1.
Ηλικία αιχμής της εμφάνισης	Τα τικ τείνουν να πρωτοεμφανίζονται στην παιδική ηλικία, μεταξύ 4 και 6 ετών, και η εμφάνισή τους παρουσιάζει αιχμή στις ηλικίες μεταξύ 10 και 12 ετών. Η αιχμή της εμφάνισης για τις νευροαναπτυξιακές διαταραχές συνολικά είναι η ηλικία των 5,5 ετών.
Ποσοστό περιπτώσεων που διαγιγνώσκεται πριν από την ηλικία των 18 ετών	Τα τικ που δεν είναι δευτεροπαθή, που δεν οφείλονται δηλαδή σε μια ουσία ή ιατρική πάθηση πρωτοεμφανίζονται πριν από την ηλικία των 18 ετών. Επομένως, το ποσοστό των περιπτώσεων που εμφανίζεται για πρώτη φορά πριν από την ηλικία των 18 ετών είναι 100%. Αυτό σημαίνει το 100% των ατόμων με διαταραχή τικ θα έχει διαγνωστεί μέχρι τα 18 έτη. Αντίθετα, το ποσοστό των νευροαναπτυξιακών διαταραχών συνολικά, συμπεριλαμβανομένων των Διαταραχών Τικ που διαγιγνώσκεται πριν από τα 18 έτη, είναι 83,2%.

Ποιοι παράγοντες συνδέονται με τις Διαταραχές Μυοσπασμάτων;

Ορισμένοι συνήθεις παράγοντες που συνδέονται με τις Διαταραχές Μυοσπασμάτων είναι οι εξής:

Γενετικοί και οικογενείς παράγοντες. Κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για έναν συνδυασμό περισσότερων γονιδίων που αλληλεπιδρούν κατά σύνθετο τρόπο με διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Αναπτυξιακοί παράγοντες. Περιλαμβάνουν την πρόωρη γέννηση και το χαμηλό βάρος γέννησης.
Επιπλοκές κατά τη διάρκεια της κύησης. Αυτές περιλαμβάνουν το κάπνισμα (νικοτίνη) ή τα καφεϊνούχα ροφήματα κατά τη διάρκεια της κύησης.
Επιπλοκές κατά τη διάρκεια του τοκετού. Αυτές περιλαμβάνουν την υποξία.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Τα τικ ενδέχεται να ενταθούν από την υπερδιέγερση, το άγχος ή την κόπωση.
Λοιμώξεις και ανοσοαπόκριση. Το Παιδιατρικό νευροψυχιατρικό σύνδρομο οξείας έναρξης (PANS) προκαλείται από μια βακτηριακή ή ιογενή λοίμωξη, η οποία πυροδοτεί μια αυτοάνοση απόκριση στα βασικά γάγγλια ορισμένων ευπαθών παιδιών. Η συνδεόμενη με στρεπτοκοκκική λοίμωξη Παιδιατρική αυτοάνοση νευροψυχιατρική διαταραχή (PANDAS) είναι ένα ειδικός υπότυπος του PANS που προκαλείται ειδικά από μια στρεπτοκοκκική λοίμωξη. Τα συμπτώματα του PANS και της PANDAS είναι τικ οξείας έναρξης, συμπτώματα Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής και εναλλαγές της διάθεσης.

Ποιες άλλες διαταραχές συνυπάρχουν με τη Διαταραχή Μυοσπασμάτων;

Παρόλο που κάθε παιδί ή έφηβος αποτελεί μια διαφορετική περίπτωση, οι Διαταραχές Μυοσπασμάτων συχνά συνυπάρχουν με άλλες διαταραχές ψυχικής υγείας, όπως τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας και την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή.

Πώς αντιμετωπίζονται οι Διαταραχές Μυοσπασμάτων;

Οι Διαταραχές Μυοσπασμάτων συνήθως αντιμετωπίζονται με ψυχοθεραπεία ή με έναν συνδυασμό ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής.

Η Ψυχοθεραπεία για τη Διαταραχή Μυοσπασμάτων τυπικά περιλαμβάνει τη Γνωσιακή-Συμπεριφορική θεραπεία (ΓΣΘ) και συγκεκριμένα μια τεχνική που ονομάζεται Εκπαίδευση Αντιστροφής Συνήθειας. Ο ψυχοθεραπευτής μαθαίνει στο παιδί να αναγνωρίζει την προειδοποιητική παρόρμηση πριν από την έναρξη του τικ και να εντοπίζει τις καταστάσεις που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν το τικ. Το παιδί και ο ψυχοθεραπευτής συνδιαμορφώνουν μια «ανταγωνιστική» απόκριση, δηλαδή μια πράξη ασύμβατη με το τικ που μπορεί να κάνει το παιδί όταν νιώθει την παρόρμηση, η οποία (πράξη) είναι λιγότερο εμφανής στους άλλους. Για παράδειγμα, ένα παιδί που έχει το τικ να ρουφάει τη μύτη του μπορεί να κάνει μια ανταγωνιστική άσκηση αναπνοής. Τα παιδιά μπορούν επίσης να μάθουν τεχνικές χαλάρωσης για να μειώσουν τη συχνότητα των τικ. Μια άλλη τεχνική της ΓΣΘ, η οποία υποστηρίζεται επίσης από μερικές ενδείξεις αποτελεσματικότητας, είναι η Έκθεση και Παρεμπόδιση Απάντησης. Στόχος της είναι να βοηθήσει το παιδί να καταλάβει τα αισθήματα και τις αισθήσεις που νιώθει πριν συμβεί το τικ και έτσι να αντισταθεί και να προλάβει την εκδήλωση του τικ. Όταν τα παιδιά αντιστέκονται στα τικ για κάποιο διάστημα μαθαίνουν να ανέχονται τα δυσάρεστα προειδοποιητικά αισθήματα, δηλαδή επιτυγχάνεται η εξοικείωσή τους με αυτά.

Τα παιδιά και οι έφηβοι με Διαταραχές Μυοσπασμάτων τείνουν να ανταποκρίνονται θετικά σε ορισμένα φάρμακα, ιδίως όταν τα συμπτώματά τους είναι μέτρια έως σοβαρά. Το φάρμακο που χρησιμοποιείται συνηθέστερα είναι η αριπιπραζόλη. Παρόλο που έχουν μελετηθεί και άλλοι τύποι φαρμάκων (όπως η ρισπεριδόνη και η τιαπρίδη), οι ενδείξεις για την αποτελεσματικότητά τους στα παιδιά είναι περιορισμένες. Όταν τα συμπτώματα συνυπάρχουν με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας, μπορεί να εξεταστεί η περίπτωση χορήγησης φαρμάκων, όπως η κλονιδίνη και η γουανφασίνη. Τα φάρμακα έχουν παρενέργειες, αλλά είναι ασφαλή για τα παιδιά όταν χορηγούνται με την κατάλληλη παρακολούθηση από τον γιατρό τους. Ένα παιδί ή ένας έφηβος που παίρνει ένα από αυτά τα φάρμακα πρέπει να επισκέπτεται τον γιατρό του σε τακτική βάση, ιδίως εάν άλλαξε πρόσφατα η δοσολογία χορήγησης.

Ο συνδυασμός ΓΣΘ και φαρμακευτικής αγωγής μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως επιλογή.

Πού μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα τικ και για θέματα που σας προβληματίζουν, μπορείτε επίσης να επισκεφθείτε τον συνοπτικό οδηγό «Τελετουργικές συμπεριφορές και επαναλαμβανόμενες κινήσεις» της ιστοσελίδας [website link].

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις επιστημονικές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη αυτού του οδηγού, μπορείτε να ανατρέξετε στον βιβλιογραφικό κατάλογο εδώ (link to content below).

Βιβλιογραφία

Κλινική περιγραφή, συμπτώματα και διαγνωστικές πληροφορίες

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
Child Mind Institute. (2021, September 7). Quick guide to Tourette’s Disorder. https://childmind.org/guide/quick-guide-to-tourettes-disorder/
Child Mind Institute. (2022, December 20). Quick guide to chronic motor or vocal tic disorder. https://childmind.org/guide/what-is-chronic-motor-or-vocal-tic-disorder/
Jacobson, R. (2022, December 20). Tics and Tourette’s: What to do (and not do) if your child develops a tic. https://childmind.org/article/tics-and-tourettes/
World Health Organization. (2022, February). ICD-11 for mortality and morbidity statistics. 8A05.00 Tourette Syndrome. https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http%3a%2f%2fid.who.int%2ficd%2fentity%2f119340957
World Health Organization. (2022, February). ICD-11 for mortality and morbidity statistics. 8A05.01 Chronic Motor Tic Disorder. https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http%3a%2f%2fid.who.int%2ficd%2fentity%2f1649340159
World Health Organization. (2022, February). ICD-11 for mortality and morbidity statistics. 8A05.02 Chronic Phonic Tic Disorder. https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http%3a%2f%2fid.who.int%2ficd%2fentity%2f169010223

Δεδομένα

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME). (2019). GBD Compare Data Visualization. Seattle, WA: IHME, University of Washington, Available from http:// vizhub.healthdata.org/gbd-compare. (Accessed 11/15/2022)
Kendler, K. S. (2013). What psychiatric genetics has taught us about the nature of psychiatric illness and what is left to learn. Molecular Psychiatry, 18(10), 1058–1066. https://doi.org/10.1038/mp.2013.50
Knight, T., Steeves, T., Day, L., Lowerison, M., Jette, N., & Pringsheim, T. (2012). Prevalence of Tic Disorders: A Systematic Review and Meta-Analysis. Pediatric Neurology, 47(2), 77–90. https://doi.org/10.1016/j.pediatrneurol.2012.05.002
Scharf, J. M., Miller, L. L., Gauvin, C. A., Alabiso, J., Mathews, C. A., & Ben-Shlomo, Y. (2015). Population prevalence of Tourette syndrome: A systematic review and meta-analysis: Meta-Analysis of TS Prevalence. Movement Disorders, 30(2), 221–228. https://doi.org/10.1002/mds.26089
Solmi, M., Radua, J., Olivola, M., Croce, E., Soardo, L., Salazar de Pablo, G., Il Shin, J., Kirkbride, J. B., Jones, P., Kim, J. H., Kim, J. Y., Carvalho, A. F., Seeman, M. V., Correll, C. U., & Fusar-Poli, P. (2022). Age at onset of mental disorders worldwide: Large-scale meta-analysis of 192 epidemiological studies. Molecular Psychiatry, 27(1), 281–295. https://doi.org/10.1038/s41380-021-01161-7
Ueda, K., & Black, K. J. (2021). A Comprehensive Review of Tic Disorders in Children. Journal of Clinical Medicine, 10(11), 2479. https://doi.org/10.3390/jcm10112479

Συνδεόμενοι παράγοντες

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
Chao, T.-K., Hu, J., & Pringsheim, T. (2014). Prenatal risk factors for Tourette Syndrome: A systematic review. BMC Pregnancy and Childbirth, 14(1), 53. https://doi.org/10.1186/1471-2393-14-53
Child Mind Institute. (2023, February 23). Complete guide to PANS and PANDAS. Complete Guide to PANS and PANDAS. https://childmind.org/guide/parents-guide-to-pans-and-pandas/
Girgis, J., & Pringsheim, T. (2020). Prenatal Risk Factors for Tourette Syndrome: A Systematic Review Update. Current Developmental Disorders Reports, 7(4), 258–269. https://doi.org/10.1007/s40474-020-00217-7
Jiang, J., Chen, M., Huang, H., & Chen, Y. (2022). The Aetiology of Tourette Syndrome and Chronic Tic Disorder in Children and Adolescents: A Comprehensive Systematic Review of Case-Control Studies. Brain Sciences, 12(9), 1202. https://doi.org/10.3390/brainsci12091202
Kendler, K. S. (2013). What psychiatric genetics has taught us about the nature of psychiatric illness and what is left to learn. Molecular Psychiatry, 18(10), 1058–1066. https://doi.org/10.1038/mp.2013.50
Ueda, K., & Black, K. J. (2021). A Comprehensive Review of Tic Disorders in Children. Journal of Clinical Medicine, 10(11), 2479. https://doi.org/10.3390/jcm10112479

Συνυπάρχουσες διαταραχές

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
Hirschtritt, M. E., Lee, P. C., Pauls, D. L., Dion, Y., Grados, M. A., Illmann, C., King, R. A., Sandor, P., McMahon, W. M., Lyon, G. J., Cath, D. C., Kurlan, R., Robertson, M. M., Osiecki, L., Scharf, J. M., & Mathews, C. A. (2015). Lifetime Prevalence, Age of Risk, and Genetic Relationships of Comorbid Psychiatric Disorders in Tourette Syndrome. JAMA Psychiatry, 72(4), 325. https://doi.org/10.1001/jamapsychiatry.2014.2650
Kloft, L., Steinel, T., & Kathmann, N. (2018). Systematic review of co-occurring OCD and TD: Evidence for a tic-related OCD subtype? Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 95, 280–314. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2018.09.021
Rothenberger, A., & Heinrich, H. (2022). Co-Occurrence of Tic Disorders and Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder—Does It Reflect a Common Neurobiological Background? Biomedicines, 10(11), 2950. https://doi.org/10.3390/biomedicines10112950

Παρεμβάσεις

Andrén, P., Jakubovski, E., Murphy, T. L., Woitecki, K., Tarnok, Z., Zimmerman-Brenner, S., van de Griendt, J., Debes, N. M., Viefhaus, P., Robinson, S., Roessner, V., Ganos, C., Szejko, N., Müller-Vahl, K. R., Cath, D., Hartmann, A., & Verdellen, C. (2022). European clinical guidelines for Tourette syndrome and other tic disorders—version 2.0. Part II: Psychological interventions. European Child & Adolescent Psychiatry, 31(3), 403–423. https://doi.org/10.1007/s00787-021-01845-z
Besag, F. M., Vasey, M. J., Lao, K. S., Chowdhury, U., & Stern, J. S. (2021). Pharmacological treatment for Tourette syndrome in children and adults: What is the quality of the evidence? A systematic review. Journal of Psychopharmacology, 35(9), 1037–1061. https://doi.org/10.1177/02698811211032445
Farhat, L. C., Behling, E., Landeros-Weisenberger, A., Levine, J. L. S., Macul Ferreira de Barros, P., Wang, Z., & Bloch, M. H. (2022). Comparative efficacy, tolerability, and acceptability of pharmacological interventions for the treatment of children, adolescents, and young adults with Tourette’s syndrome: A systematic review and network meta-analysis. The Lancet Child & Adolescent Health, S2352464222003169. https://doi.org/10.1016/S2352-4642(22)00316-9
Pringsheim, T., Holler-Managan, Y., Okun, M. S., Jankovic, J., Piacentini, J., Cavanna, A. E., Martino, D., Müller-Vahl, K., Woods, D. W., Robinson, M., Jarvie, E., Roessner, V., & Oskoui, M. (2019). Comprehensive systematic review summary: Treatment of tics in people with Tourette syndrome and chronic tic disorders. Neurology, 92(19), 907–915. https://doi.org/10.1212/WNL.0000000000007467
Pringsheim, T. (2017). Tic Severity and Treatment in Children: The Effect of Comorbid Attention Deficit Hyperactivity Disorder and Obsessive Compulsive Behaviors. Child Psychiatry & Human Development, 48(6), 960–966. https://doi.org/10.1007/s10578-017-0718-z
Roessner, V., Eichele, H., Stern, J. S., Skov, L., Rizzo, R., Debes, N. M., Nagy, P., Cavanna, A. E., Termine, C., Ganos, C., Münchau, A., Szejko, N., Cath, D., Müller-Vahl, K. R., Verdellen, C., Hartmann, A., Rothenberger, A., Hoekstra, P. J., & Plessen, K. J. (2022). European clinical guidelines for Tourette syndrome and other tic disorders—version 2.0. Part III: Pharmacological treatment. European Child & Adolescent Psychiatry, 31(3), 425–441. https://doi.org/10.1007/s00787-021-01899-z
Ueda, K., & Black, K. J. (2021). A comprehensive review of tic disorders in children. Journal of Clinical Medicine, 10(11), 2479. https://doi.org/10.3390/jcm10112479

Ήταν χρήσιμες αυτές οι πληροφορίες;