Ποια είναι τα συμπτώματα της Διαταραχής Άγχους Αποχωρισμού;

Ο φόβος, το άγχος και η αποφυγή που παρουσιάζουν τα παιδιά με Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού είναι πολύ πιο έντονα από το αναμενόμενο για την ηλικία τους. Ορισμένα ειδικά συμπτώματα της Διαταραχής Άγχους Αποχωρισμού είναι τα ακόλουθα:

Πυρηνικά συμπτώματα της Διαταραχής Άγχους Αποχωρισμού

● Δυσφορία του ατόμου όταν επίκειται αποχωρισμός ή κατά τη διάρκεια του αποχωρισμού από έναν γονέα/φροντιστή

● Ανησυχία ότι θα συμβεί κάτι κακό στον γονέα/φροντιστή (π.χ. ασθένεια, τραυματισμός, θάνατος)

● Ανησυχία ότι ένα αναπάντεχο συμβάν θα προκαλέσει τον αποχωρισμό του από τον γονέα/φροντιστή (π.χ. να χαθεί, να απαχθεί, να πάθει ατύχημα, να αρρωστήσει)

● Απροθυμία ή άρνηση να αφήσει το σπίτι (π.χ. για να πάει στο σχολείο, να παίξει με τα παιδιά) εξαιτίας του φόβου αποχωρισμού

● Απροθυμία ή άρνηση να μείνει μόνο του στο σπίτι ή σε άλλα περιβάλλοντα χωρίς τον γονέα/φροντιστή (π.χ. τον ακολουθεί μέσα στο σπίτι)

● Απροθυμία ή άρνηση να κοιμηθεί αν δεν βρίσκεται κοντά στον γονέα/φροντιστή

● Τακτικοί εφιάλτες που περιλαμβάνουν αποχωρισμό από τους γονείς/φροντιστές ή άσχημα πράγματα στους γονείς/φροντιστές

● Τακτικά σωματικά παράπονα (π.χ. στομαχόπονοι, πονοκέφαλοι, ζάλη) όταν επίκειται αποχωρισμός ή κατά τη διάρκεια του αποχωρισμού από έναν γονέα/φροντιστή

Πώς διαγιγνώσκεται η Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού;

Ο ψυχίατρος παιδιών και εφήβων μπορεί να διαγνώσει Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού εφόσον εκτιμήσει ότι ο φόβος, το άγχος ή η αποφυγή που βιώνει το παιδί πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια· τα συμπτώματα του παιδιού είναι επίμονα, διαρκούν τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες· τα συμπτώματα καταλήγουν να επιφέρουν σημαντική έκπτωση σε διάφορες πτυχές της καθημερινής λειτουργικότητας (π.χ. κοινωνική, σχολική κ.λπ.). Σοβαρό άγχος αποχωρισμού ενδέχεται να αναπτύξουν ακόμη και παιδιά ή έφηβοι που δεν είχαν εκδηλώσει προηγουμένως ανησυχίες αποχωρισμού.

Ο ψυχίατρος παιδιών και εφήβων μπορεί να κάνει κλινική εξέταση και να αξιολογήσει τόσο το παιδί όσο και τους γονείς/φροντιστές του, ώστε να προσδιορίσει την ειδική φύση του άγχους αποχωρισμού. Πολλοί ψυχίατροι παιδιών και εφήβων χρησιμοποιούν επίσης τα αποτελέσματα από ερωτηματολόγια ή κλίμακες βαθμολόγησης συμπεριφορών/συναισθημάτων για να υποστηρίξουν τη διάγνωση και να ποσοτικοποιήσουν τη σοβαρότητα του προβλήματος. Ο ψυχίατρος παιδιών και εφήβων θα προσπαθήσει επίσης να βεβαιωθεί ότι το άγχος του παιδιού ή του εφήβου δεν σχετίζεται με κάποιο απρόβλεπτο γεγονός.

Δεδομένα για την Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού
Συχνότητα της διαταραχής παγκοσμίως	Η Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού εκτιμάται ότι αφορά ποσοστό περίπου 4% του παγκόσμιου πληθυσμού, αν και παρατηρούνται διακυμάνσεις ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα. Οι Αγχώδεις Διαταραχές συνολικά εκτιμάται ότι αφορούν το 6,5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Παρ’ όλο που απουσιάζουν πρόσφατα επιδημιολογικά δεδομένα για την Ελλάδα, μια πρόσφατη ανασκόπηση για τις ευρωπαϊκές χώρες ανέδειξε συχνότητα 7,9%.
Επιβάρυνση της δημόσιας υγείας από τη Διαταραχή στην Ελλάδα	Το Άγχος ευθύνεται για το 9,8% του συνόλου των προσαρμοσμένων ως προς την αναπηρία ετών ζωής (DALYs), δηλαδή των ετών υγιούς ζωής που χάνονται στον πληθυσμό ηλικίας 5-14 ετών στην Ελλάδα. Κατέχει την 1η θέση ανάμεσα στις ψυχικές παθήσεις που επιβαρύνουν την υγεία των παιδιών και εφήβων στην Ελλάδα. Ωστόσο, η Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού συχνά διαγιγνώσκεται σε παιδιά ηλικίας <5 ετών, ηλικιακή ομάδα που δεν συμμετέχει στον υπολογισμό των προσαρμοσμένων ως προς την αναπηρία ετών ζωής (DALYs).
Αναλογία στα φύλα	Η Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού διαγιγνώσκεται εξίσου στα δύο φύλα κατά τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας, αλλά περισσότερο στα κορίτσια απ’ ότι στα αγόρια στη σχολική ηλικία, παρ’ όλο που οι εκτιμήσεις ποικίλλουν από δείγμα σε δείγμα.
Ηλικία αιχμής της εμφάνισης	Η έναρξη της Διαταραχής Άγχους Αποχωρισμού εκτιμάται ότι κορυφώνεται στις ηλικίες μεταξύ 7 και 9 ετών, κάπως αργότερα από την ηλικία αιχμής της εμφάνισης για τις Αγχώδεις Διαταραχές συνολικά, η οποία είναι 5,5 έτη.
Ποσοστό περιπτώσεων που διαγιγνώσκεται πριν από την ηλικία των 18 ετών	Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα, το 75,0% των ατόμων με Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού διαγιγνώσκεται έως την ηλικία των 18 ετών.

Ποιοι παράγοντες συνδέονται με την Αγχώδη Διαταραχή Αποχωρισμού;

Ορισμένοι συνήθεις παράγοντες που συνδέονται με την Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού είναι οι εξής:

Γενετικοί και οικογενείς παράγοντες. Η προδιάθεση προς μια αγχώδη διαταραχή κατά πάσα πιθανότητα προκύπτει από έναν συνδυασμό περισσότερων γονιδίων που αλληλεπιδρούν κατά σύνθετο τρόπο με διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Περιλαμβάνουν αντίξοα και αγχογόνα συμβάντα, όπως την απώλεια ενός συγγενή ή ζώου συντροφιάς, τη σοβαρή ασθένεια ενός συγγενή, την αλλαγή σχολείου, το διαζύγιο ή τον χωρισμό των γονέων, τη μετακόμιση ή τη μετανάστευση και τον αποχωρισμό από έναν γονέα/φροντιστή σε μια ιδιαίτερα στρεσογόνο περίοδο (π.χ., μια φυσική καταστροφή).

Ποιες άλλες διαταραχές συνυπάρχουν με την Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού;

Παρ’ όλο που κάθε παιδί αποτελεί μια διαφορετική περίπτωση, η Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού συχνά συνυπάρχει με τη Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή και την Ειδική Φοβία στα παιδιά.

Πώς αντιμετωπίζεται η Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού;

Η Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού συνήθως αντιμετωπίζεται με ψυχοθεραπεία ή με έναν συνδυασμό ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής. Οι γονείς/ φροντιστές και άλλα μέλη της οικογένειας αποτελούν σημαντικό μέρος της θεραπείας, στο μέτρο που μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά και τους εφήβους να εξασκήσουν τις δεξιότητες που μαθαίνουν στη θεραπεία.

Υπάρχουν διάφορες ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι που αποδείχτηκε ότι θεραπεύουν αποτελεσματικά τα συμπτώματα της Κοινωνικής Αγχώδους Διαταραχής, αλλά αυτή με την πιο αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα είναι ένας τύπος θεραπείας του ονομάζεται γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (ΓΣΘ). Η ΓΣΘ είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε ευρύ φάσμα διάφορων γνωσιακών και συμπεριφορικών τεχνικών. Μία από αυτές τις τεχνικές ονομάζεται έκθεση. Κατά την εφαρμογή αυτής της τεχνικής, ο ψυχοθεραπευτής εκθέτει το παιδί σε ερέθισμα που πυροδοτεί το άγχος του, αρχίζοντας από κάτι πολύ μικρό. Καθώς το παιδί αναστατώνεται, ο ψυχοθεραπευτής του διδάσκει τρόπους να διαχειρίζεται τον φόβο του. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται με σταδιακά πιο έντονους στρεσογόνους παράγοντες. Η ομαδική ΓΣΘ έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική για τα παιδιά και τους εφήβους.

Τα παιδιά και οι έφηβοι με Αγχώδη Διαταραχή Αποχωρισμού τείνουν να ανταποκρίνονται καλά σε ορισμένα αντικαταθλιπτικά φάρμακα που ονομάζονται εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), όπως η φλουοξετίνη, η σερτραλίνη, η σιταλοπράμη, η εσιταλοπράμη και η παροξετίνη. Άλλα φάρμακα που ονομάζονται αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης (SNRIs), όπως η ντουλοξετίνη και η βενλαφαξίνη, είναι επίσης αποτελεσματικά για τη μείωση του άγχους στα παιδιά και τους εφήβους. Οι βενζοδιαζεπίνες (π.χ., αλπραζολάμη, λοραζεπάμη, διαζεπάμη) και τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (π.χ., κλομιπραμίνη, αμιτριπτυλίνη) δεν είναι αποτελεσματικά στα παιδιά και τους εφήβους και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται. Τα φάρμακα ενδέχεται να έχουν παρενέργειες, αλλά είναι ασφαλή για τα παιδιά όταν χρησιμοποιούνται με την κατάλληλη παρακολούθηση από τον γιατρό τους και στενή επίβλεψη από τους γονείς/ φροντιστές τους. Ένα παιδί ή ένας έφηβος που παίρνει ένα από αυτά τα φάρμακα πρέπει να επισκέπτεται τον γιατρό του σε τακτική βάση, ιδίως εάν άλλαξε πρόσφατα η δοσολογία χορήγησης.

Ο συνδυασμός της ΓΣΘ και των SSRI/SNRI πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ως επιλογή, δεδομένου ότι ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι ο συνδυασμός τους είναι καλύτερη επιλογή συγκριτικά με οποιαδήποτε από τις δύο μεμονωμένες θεραπείες στα παιδιά και τους εφήβους.

Πού μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με φόβους αποχωρισμού και θέματα που σας προβληματίζουν, μπορείτε επίσης να επισκεφθείτε τον συνοπτικό οδηγό «Υπερβολικός φόβος αποχωρισμού από τον γονέα/φροντιστή» στην ιστοσελίδα μας.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις επιστημονικές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη αυτού του οδηγού, μπορείτε να ανατρέξετε στον βιβλιογραφικό κατάλογο:

Βιβλιογραφία

Κλινική περιγραφή, συμπτώματα και διαγνωστικές πληροφορίες

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
Child Mind Institute. (2021, September 7). Separation Anxiety Disorder in children: A quick guide. https://childmind.org/guide/quick-guide-to-separation-anxiety-disorder/
World Health Organization. (2022, February). ICD-11 for mortality and morbidity statistics. 6B05 Separation Anxiety Disorder. https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http%3a%2f%2fid.who.int%2ficd%2fentity%2f830200631

Δεδομένα

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME). (2019). GBD Compare Data Visualization. Seattle, WA: IHME, University of Washington, Available from http://vizhub.healthdata.org/gbd-compare. (Accessed 11/15/2022)
Figueroa A, Soutullo C, Ono Y, Saito K. Separation anxiety (2012). In Rey J.M. (ed.), IACAPAP e-Textbook of Child and Adolescent Mental Health. Geneva: International Association for Child and Adolescent Psychiatry and Allied Professions.
Polanczyk, G. V., Salum, G. A., Sugaya, L. S., Caye, A., & Rohde, L. A. (2015). Annual research review: A meta-analysis of the worldwide prevalence of mental disorders in children and adolescents. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 56(3), 345–365. https://doi.org/10.1111/jcpp.12381
Sacco, R., Camilleri, N., Eberhardt, J., Umla-Runge, K., & Newbury-Birch, D. (2022). A systematic review and meta-analysis on the prevalence of mental disorders among children and adolescents in Europe. European Child & Adolescent Psychiatry. https://doi.org/10.1007/s00787-022-02131-2
Solmi, M., Radua, J., Olivola, M., Croce, E., Soardo, L., Salazar de Pablo, G., Il Shin, J., Kirkbride, J. B., Jones, P., Kim, J. H., Kim, J. Y., Carvalho, A. F., Seeman, M. V., Correll, C. U., & Fusar-Poli, P. (2022). Age at onset of mental disorders worldwide: Large-scale meta-analysis of 192 epidemiological studies. Molecular Psychiatry, 27(1), 281–295. https://doi.org/10.1038/s41380-021-01161-7
Vasileva, M., Graf, R. K., Reinelt, T., Petermann, U., & Petermann, F. (2021). Research review: A meta‐analysis of the international prevalence and comorbidity of mental disorders in children between 1 and 7 years. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 62(4), 372–381. https://doi.org/10.1111/jcpp.13261

Συνδεόμενοι παράγοντες

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
Ayano, G., Betts, K., Maravilla, J. C., & Alati, R. (2021). The risk of anxiety disorders in children of parents with severe psychiatric disorders: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 282, 472–487. https://doi.org/10.1016/j.jad.2020.12.134
Kendler, K. S. (2013). What psychiatric genetics has taught us about the nature of psychiatric illness and what is left to learn. Molecular Psychiatry, 18(10), 1058–1066. https://doi.org/10.1038/mp.2013.50
Lawrence, P. J., Murayama, K., & Creswell, C. (2019). Systematic Review and Meta-Analysis: Anxiety and Depressive Disorders in Offspring of Parents With Anxiety Disorders. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 58(1), 46–60. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2018.07.898
Ståhlberg, T., Khanal, P., Chudal, R., Luntamo, T., Kronström, K., & Sourander, A. (2020). Prenatal and perinatal risk factors for anxiety disorders among children and adolescents: A systematic review. Journal of Affective Disorders, 277, 85–93. https://doi.org/10.1016/j.jad.2020.08.004

Συνυπάρχουσες διαταραχές

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
Saha, S., Lim, C. C. W., Cannon, D. L., Burton, L., Bremner, M., Cosgrove, P., Huo, Y., & McGrath, J. (2021). Co‐morbidity between mood and anxiety disorders: A systematic review and meta‐analysis. Depression and Anxiety, 38(3), 286–306. https://doi.org/10.1002/da.23113

Παρεμβάσεις

Correll, C. U., Cortese, S., Croatto, G., Monaco, F., Krinitski, D., Arrondo, G., Ostinelli, E. G., Zangani, C., Fornaro, M., Estradé, A., Fusar‐Poli, P., Carvalho, A. F., & Solmi, M. (2021). Efficacy and acceptability of pharmacological, psychosocial, and brain stimulation interventions in children and adolescents with mental disorders: An umbrella review. World Psychiatry, 20(2), 244–275. https://doi.org/10.1002/wps.20881Cuijpers, P., Cristea, I. A., Karyotaki, E., Reijnders, M., & Huibers, M. J. H. (2016). How effective are cognitive behavior therapies for major depression and anxiety disorders? A meta-analytic update of the evidence. World Psychiatry, 15(3), 245–258. https://doi.org/10.1002/wps.20346
Gosmann NP, Costa M de A, Jaeger M de B, et al. Selective serotonin reuptake inhibitors, and serotonin and norepinephrine reuptake inhibitors for anxiety, obsessive-compulsive, and stress disorders: A 3-level network meta-analysis. Patel V, ed. PLoS Med. 2021;18(6):e1003664. doi:10.1371/journal.pmed.1003664
Schopf K, Mohr C, Lippert MW, Sommer K, Meyer AH, Schneider S. The role of exposure in the treatment of anxiety in children and adolescents: protocol of a systematic review and meta-analysis. Syst Rev. 2020;9(1):96. doi:10.1186/s13643-020-01337-2
Schwartz C, Barican JL, Yung D, Zheng Y, Waddell C. Six decades of preventing and treating childhood anxiety disorders: A systematic review and meta-analysis to inform policy and practice. Evid Based Mental Health. 2019;22(3):103-110. doi:10.1136/ebmental-2019-300096
Wang Z, Whiteside SPH, Sim L, et al. Comparative effectiveness and safety of cognitive behavioral therapy and pharmacotherapy for childhood anxiety disorders: A systematic review and meta-analysis. JAMA Pediatr. 2017;171(11):1049. doi:10.1001/jamapediatrics.2017.3036

Ήταν χρήσιμες αυτές οι πληροφορίες;