Ποια είναι τα συμπτώματα της ΔΕΠ/Υ;

Τα συμπτώματα της ΔΕΠ/Υ χωρίζονται σε δύο ομάδες: συμπεριφορές έλλειψης προσοχής και συμπεριφορές υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας.

Συμπτώματα Έλλειψης Προσοχής

Συμπτώματα Υπερκινητικότητας/Παρορμητικότητας

● Δεν προσέχει επαρκώς, του διαφεύγουν λεπτομέρειες ή κάνει λάθη απροσεξίας

● Δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή του κατά την εκτέλεση καθηκόντων ή σε δραστηριότητες παιχνιδιού

● Φαίνεται να μην ακούει όταν του μιλούν

● Δεν ακολουθεί τις οδηγίες μέχρι το τέλος

● Δυσκολεύεται να οργανώσει καθήκοντα και δραστηριότητες

● Αποφεύγει, αποστρέφεται ή είναι απρόθυμος να εμπλακεί σε εργασίες που απαιτούν αδιάκοπτη πνευματική προσπάθεια

● Χάνει πράγματα

● Διασπάται εύκολα

● Ξεχνάει

● Κουνάει νευρικά τα χέρια ή τα πόδια ή στριφογυρίζει στη θέση του

● Σηκώνεται από τη θέση του σε περιστάσεις κατά τις οποίες αναμένεται ότι θα παραμείνει καθισμένο

● Τρέχει πέρα-δώθε ή σκαρφαλώνει σε περιστάσεις οι οποίες δεν προσφέρονται για ανάλογες δραστηριότητες

● Αδυνατεί να παίξει ή να συμμετέχει σε δραστηριότητες ήσυχα

● Είναι αεικίνητο ή ενεργεί σαν να είναι «στην πρίζα»

● Μιλάει υπερβολικά

● Απαντά απερίσκεπτα πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση

● Δυσκολεύεται να περιμένει στην ουρά ή την σειρά του

● Διακόπτει τους άλλους ή παρεμβαίνει σε αυτό που κάνουν

Τα συνοδά συμπτώματα της ΔΕΠ/Υ μπορεί να περιλαμβάνουν δυσκολίες με τα ακόλουθα:

  • Σχεδιασμό
  • Λήψη αποφάσεων
  • Μετάβαση από τη μία κατάσταση στην άλλη
  • Έλεγχο συναισθημάτων
  • Μάθηση από προηγούμενα λάθη
  • Κοινωνική συναναστροφή
  • Συμμετοχή σε παιχνίδια ή ομαδικά αθλήματα
  • Σχολικές επιδόσεις

Πώς διαγιγνώσκεται η ΔΕΠ/Υ;

Ο ψυχίατρος παιδιών και εφήβων μπορεί να διαγνώσει ΔΕΠ/Υ εφόσον τα συμπτώματα που βιώνει ένα παιδί ή ένας έφηβος πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια, εκδηλώνονται πριν τη συμπλήρωση των 12 ετών, είναι παρόντα σε δύο ή περισσότερα πλαίσια (π.χ., στο σπίτι, στο σχολείο, σε άλλες δραστηριότητες)· και επιμένουν για τουλάχιστον έξι μήνες και παρεμποδίζουν ή υποβιβάζουν την ποιότητα ζωής και την απόδοση του ατόμου σε δραστηριότητες της καθημερινής ζωής (π.χ., κοινωνικές, σχολικές, εργασιακές).

Ο ψυχίατρος παιδιών και εφήβων μπορεί να κάνει κλινική εξέταση του παιδιού/εφήβου και να πάρει συνεντεύξεις από γονείς/φροντιστές και εκπαιδευτικούς. Πολλοί ψυχίατροι χρησιμοποιούν σταθμισμένα ψυχομετρικά εργαλεία (ερωτηματολόγια, κλίμακες) αξιολόγησης της συμπεριφοράς και των συναισθημάτων για να στηρίξουν τη διάγνωση. Επειδή τα συμπτώματα της ΔΕΠ/Υ μπορεί να οφείλονται και σε άλλα προβλήματα, όπως άγχος, κατάθλιψη ή τραύμα, ο ψυχίατρος παιδιών και εφήβων που είναι υπεύθυνος για τη διάγνωση ενός παιδιού θα αποκλείσει επιμελώς άλλους πιθανούς λόγους για τις συμπεριφορές του ατόμου.

Δεδομένα για τη ΔΕΠ/Υ

Συχνότητα της διαταραχής παγκοσμίως

Η ΔΕΠ/Υ εκτιμάται ότι αφορά ποσοστό περίπου 5,9% του παγκόσμιου παιδικού και εφηβικού πληθυσμού, αν και οι εκτιμήσεις κυμαίνονται ευρέως από 0,1% έως 10,2%. Παρόλο που απουσιάζουν πρόσφατα επιδημιολογικά δεδομένα για την Ελλάδα, μια πρόσφατη ανασκόπηση αναφορικά με τις ευρωπαϊκές χώρες έδειξε συχνότητα 2,9%.

Επιβάρυνση της δημόσιας υγείας από τη Διαταραχή στην Ελλάδα

Η ΔΕΠ/Υ ευθύνεται για το 0,8% του συνόλου των προσαρμοσμένων ως προς την αναπηρία ετών ζωής (DALYs), δηλαδή των ετών υγιούς ζωής που χάνονται στον πληθυσμό ηλικίας 5-14 ετών στην Ελλάδα. Κατέχει την 6η θέση ανάμεσα στις ψυχικές παθήσεις που επιβαρύνουν την υγεία παιδιών και εφήβων στην Ελλάδα.

Αναλογία στα φύλα

Τα συγκριτικά δεδομένα ως προς το φύλο δείχνουν ότι τα αγόρια συγκεντρώνουν περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με ΔΕΠ/Υ σε σχέση με τα κορίτσια, σε αναλογία 2:1.

Ηλικία αιχμής της εμφάνισης

Η εμφάνιση της ΔΕΠ/Υ παρουσιάζει αιχμή στην ηλικία των 9,5 ετών, δηλαδή αργότερα σε σχέση με την ηλικιακή αιχμή της εμφάνισης που εκτιμάται για το σύνολο των νευροαναπτυξιακών διαταραχών, η οποία είναι τα 5,5 έτη.

Ποσοστό περιπτώσεων που διαγιγνώσκονται πριν από την ηλικία των 18 ετών

Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα, το ποσοστό των ατόμων που διαγιγνώσκεται με ΔΕΠ/Υ πριν από την ηλικία των 18 ετών είναι 73,0%, ποσοστό χαμηλότερο από το αντίστοιχο 83,2% που εκτιμάται για το σύνολο των νευροαναπτυξιακών διαταραχών.

Ποιοι παράγοντες συνδέονται με τη ΔΕΠ/Υ;

Ορισμένοι συνήθεις παράγοντες που συνδέονται με τη ΔΕΠ/Υ είναι οι εξής:

  • Γενετικοί και οικογενείς παράγοντες. Κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για έναν συνδυασμό περισσότερων γονιδίων που αλληλεπιδρούν κατά σύνθετο τρόπο με διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η ύπαρξη ενός συγγενούς πρώτου βαθμού με ΔΕΠ/Υ αυξάνει τον κίνδυνο ενός παιδιού/εφήβου να αναπτύξει τη διαταραχή.
  • Πρόωρη γέννηση.
  • Χαμηλό βάρος γέννησης.
  • Επιπλοκές κατά τη διάρκεια της κύησης. Περιλαμβάνουν υπερτασικές διαταραχές, προεκλαμψία και υπερθυρεοειδισμό της μητέρας, κάπνισμα και κατανάλωση αλκοόλ από τη μητέρα κατά τη διάρκεια της κύησης και έκθεση σε συγκεκριμένα φάρμακα (π.χ., ακεταμινοφαίνη, βαλπροϊκό) τα οποία σύμφωνα με ορισμένες ενδείξεις, μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο για ανάπτυξη ΔΕΠ/Υ.
  • Επιπλοκές έπειτα από τη γέννηση του παιδιού και στην πρώιμη παιδική ηλικία. Περιλαμβάνονται η εγκεφαλίτιδα και άλλες πρώιμες λοιμώξεις.
  • Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Περιλαμβάνουν έκθεση σε μόλυβδο, έκθεση σε παθητικό κάπνισμα, ορισμένες χρωστικές τροφίμων και ατμοσφαιρική ρύπανση.

Ποιες άλλες διαταραχές συνυπάρχουν με τη ΔΕΠ/Υ;

Παρ’ όλο που κάθε παιδί ή έφηβος είναι διαφορετικός από τον άλλον , η ΔΕΠ/Υ μπορεί να συνυπάρχει με Ειδικές Μαθησιακές Διαταραχές, Αγχώδεις Διαταραχές, Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή, Διαταραχή Διαγωγής και Διαταραχή Διασπαστικής Απορρύθμισης της Διάθεσης.

Πώς αντιμετωπίζεται η ΔΕΠ/Υ;

Η ΔΕΠ/Υ συνήθως αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή. Η ψυχοθεραπεία ή ένας συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής μπορεί να έχουν ευεργετικά αποτελέσματα, ιδίως όταν υπάρχουν συνδεόμενες συμπεριφορές με έντονη ισχυρογνωμοσύνη και παραβίαση κανόνων.

Μερικές φορές στα παιδιά με ΔΕΠ/Υ χορηγούνται διεγερτικά του Κ.Ν.Σ., τα οποία μπορούν να τα βοηθήσουν να είναι πιο ήρεμα, να συγκεντρώνονται καλύτερα και να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους. Τα δύο συνηθέστερα χορηγούμενα φάρμακα είναι η μεθυλφαινιδάτη (μεθυλφαινιδάτη, δεξμεθυλφαινιδάτη) και οι αμφεταμίνες (αμφεταμίνη/ δεξτροαμφεταμίνη, λισδεξαμφεταμίνη), αν και οι αμφεταμίνες δεν είναι αυτή τη στιγμή διαθέσιμες στην Ελλάδα. Στα παιδιά που δεν μπορούν να ανεχτούν τη μεθυλφαινιδάτη ή που δεν ανταποκρίνονται έπειτα από μια περίοδο δοκιμής έξι εβδομάδων, μπορεί να συνταγογραφηθεί η ατομοξετίνη, ένας εκλεκτικός αναστολέας της επαναπρόσληψης νοραδρεναλίνης. Παρόλο που αυτά τα φάρμακα ενδέχεται να έχουν παρενέργειες, είναι ασφαλή για τα παιδιά όταν χρησιμοποιούνται με την κατάλληλη παρακολούθηση από τον γιατρό τους και στενή επιτήρηση από τους γονείς/φροντιστές τους. Ένα παιδί ή ένας έφηβος που παίρνει κάποιο από αυτά τα φάρμακα πρέπει να επισκέπτεται τον γιατρό του σε τακτική βάση, ιδίως εάν άλλαξε πρόσφατα η δοσολογία χορήγησης.

Για τα παιδιά που έχουν συνυπάρχοντα εναντιωματικά συμπτώματα (π.χ., ισχυρογνωμοσύνη και συμπεριφορές παραβίασης κανόνων), υπάρχουν διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και συμπεριφορών που χαρακτηρίζουν την ΔΕΠ/Υ. Τα μικρότερα σε ηλικία παιδιά και οι γονείς/ φροντιστές τους παραπέμπονται συνήθως για Θεραπεία Αλληλεπίδρασης Γονέα-Παιδιού- Parent-Child Interaction Therapy-PCIT), μια ψυχοθεραπεία που διεξάγεται από κοινού με τους γονείς και το παιδί, και κατά την οποία οι γονείς μαθαίνουν πώς να ενθαρρύνουν την καλή συμπεριφορά. Οι γονείς/φροντιστές μεγαλύτερων σε ηλικία παιδιών μπορεί επίσης να παραπεμφθούν σε κάποια θεραπεία συμπεριφορικής εκπαίδευσης γονέων (Behavioral Parent Training-BPT)], όπως την εκπαίδευση γονέα στη διαχείριση συμπεριφοράς (Parent Management training-PMT) στην οποία μαθαίνουν δεξιότητες διαχείρισης των συμπτωμάτων του παιδιού.

Υπάρχουν επίσης ορισμένες ενδείξεις ότι η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (ΓΣΘ) μπορεί να βοηθήσει τα μεγαλύτερα παιδιά ή τους έφηβους με ΔΕΠ/Υ. Στην ΓΣΘ ο ψυχοθεραπευτής μαθαίνει στο παιδί να ελέγχει τις συμπεριφορές του, συζητά με το παιδί για το πώς οι σκέψεις και τα συναισθήματά του συνδέονται με τη συμπεριφορά του και το βοηθά να εξασκηθεί σε τρόπους βελτίωσης του αυτοελέγχου του. Άλλες προσεγγίσεις, όπως ο διαλογισμός, η γνωσιακή εκπαίδευση με τη βοήθεια υπολογιστή, η γνωσιακή εκπαίδευση για τις επιτελικές λειτουργίες και η νευροανατροφοδότηση έχουν λιγότερη επιστημονική τεκμηρίωση.

Ο συνδυασμός ψυχολογικής θεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ως επιλογή.

Πού μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έλλειψη προσοχής, την υπερκινητικότητα και την παρορμητικότητα, καθώς και θέματα που σας προβληματίζουν, μπορείτε επίσης να επισκεφθείτε τον συνοπτικό οδηγό «Ελλειμματική προσοχή, υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα» στην ιστοσελίδα μας.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις επιστημονικές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη αυτού του οδηγού, μπορείτε να ανατρέξετε στον βιβλιογραφικό κατάλογο:

Βιβλιογραφία

Κλινική περιγραφή, συμπτώματα και διαγνωστικές πληροφορίες

  • American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
  • Child Mind Institute. (2022, May 2). Complete guide to ADHD. https://childmind.org/guide/parents-guide-to-adhd/
  • Faraone, S. V., Banaschewski, T., Coghill, D., Zheng, Y., Biederman, J., Bellgrove, M. A., Newcorn, J. H., Gignac, M., Al Saud, N. M., Manor, I., Rohde, L. A., Yang, L., Cortese, S., Almagor, D., Stein, M. A., Albatti, T. H., Aljoudi, H. F., Alqahtani, M. M. J., Asherson, P., … Wang, Y. (2021). The World Federation of ADHD International Consensus Statement: 208 Evidence-based conclusions about the disorder. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 128, 789–818. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2021.01.022
  • World Health Organization. (2022, February). ICD-11 for mortality and morbidity statistics. 6A05 Attention Deficit Hyperactivity Disorder. https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http%3a%2f%2fid.who.int%2ficd%2fentity%2f821852937

Δεδομένα

  • American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
  • Faraone, S. V., Banaschewski, T., Coghill, D., Zheng, Y., Biederman, J., Bellgrove, M. A., Newcorn, J. H., Gignac, M., Al Saud, N. M., Manor, I., Rohde, L. A., Yang, L., Cortese, S., Almagor, D., Stein, M. A., Albatti, T. H., Aljoudi, H. F., Alqahtani, M. M. J., Asherson, P., … Wang, Y. (2021). The World Federation of ADHD International Consensus Statement: 208 Evidence-based conclusions about the disorder. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 128, 789–818. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2021.01.022
  • Faraone, S. V., Asherson, P., Banaschewski, T., Biederman, J., Buitelaar, J. K., Ramos-Quiroga, J. A., Rohde, L. A., Sonuga-Barke, E. J. S., Tannock, R., & Franke, B. (2015). Attention-deficit/hyperactivity disorder. Nature Reviews Disease Primers, 1(1), 15020. https://doi.org/10.1038/nrdp.2015.20
  • Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME). (2019). GBD Compare Data Visualization. Seattle, WA: IHME, University of Washington, Available from http:// vizhub.healthdata.org/gbd-compare. (Accessed 11/15/2022)
  • Polanczyk, G. V., Willcutt, E. G., Salum, G. A., Kieling, C., & Rohde, L. A. (2014). ADHD prevalence estimates across three decades: An updated systematic review and meta-regression analysis. International Journal of Epidemiology, 43(2), 434–442. https://doi.org/10.1093/ije/dyt261
  • Polanczyk, G., de Lima, M. S., Horta, B. L., Biederman, J., & Rohde, L. A. (2007). The worldwide prevalence of ADHD: A systematic review and metaregression analysis. Am J Psychiatry.
  • Rocco, I., Corso, B., Bonati, M., & Minicuci, N. (2021). Time of onset and/or diagnosis of ADHD in European children: A systematic review. BMC Psychiatry, 21(1), 575. https://doi.org/10.1186/s12888-021-03547-x
  • Sacco, R., Camilleri, N., Eberhardt, J., Umla-Runge, K., & Newbury-Birch, D. (2022). A systematic review and meta-analysis on the prevalence of mental disorders among children and adolescents in Europe. European Child & Adolescent Psychiatry. https://doi.org/10.1007/s00787-022-02131-2
  • Solmi, M., Radua, J., Olivola, M., Croce, E., Soardo, L., Salazar de Pablo, G., Il Shin, J., Kirkbride, J. B., Jones, P., Kim, J. H., Kim, J. Y., Carvalho, A. F., Seeman, M. V., Correll, C. U., & Fusar-Poli, P. (2022). Age at onset of mental disorders worldwide: Large-scale meta-analysis of 192 epidemiological studies. Molecular Psychiatry, 27(1), 281–295. https://doi.org/10.1038/s41380-021-01161-7
  • Thomas, R., Sanders, S., Doust, J., Beller, E., & Glasziou, P. (2015). Prevalence of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: A Systematic Review and Meta-analysis. Pediatrics, 135(4), e994–e1001. https://doi.org/10.1542/peds.2014-3482

Συνδεόμενοι παράγοντες

  • American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
  • Arango, C., Dragioti, E., Solmi, M., Cortese, S., Domschke, K., Murray, R. M., Jones, P. B., Uher, R., Carvalho, A. F., Reichenberg, A., Shin, J. I., Andreassen, O. A., Correll, C. U., & Fusar‐Poli, P. (2021). Risk and protective factors for mental disorders beyond genetics: An evidence‐based atlas. World Psychiatry, 20(3), 417–436. https://doi.org/10.1002/wps.20894
  • Bitsko, R. H., Holbrook, J. R., O’Masta, B., Maher, B., Cerles, A., Saadeh, K., Mahmooth, Z., MacMillan, L. M., Rush, M., & Kaminski, J. W. (2023). A systematic review and meta-analysis of prenatal, birth, and postnatal factors associated with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder in children.
  • Faraone, S. V., Banaschewski, T., Coghill, D., Zheng, Y., Biederman, J., Bellgrove, M. A., Newcorn, J. H., Gignac, M., Al Saud, N. M., Manor, I., Rohde, L. A., Yang, L., Cortese, S., Almagor, D., Stein, M. A., Albatti, T. H., Aljoudi, H. F., Alqahtani, M. M. J., Asherson, P., … Wang, Y. (2021). The World Federation of ADHD International Consensus Statement: 208 Evidence-based conclusions about the disorder. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 128, 789–818. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2021.01.022
  • Kendler, K. S. (2013). What psychiatric genetics has taught us about the nature of psychiatric illness and what is left to learn. Molecular Psychiatry, 18(10), 1058–1066. https://doi.org/10.1038/mp.2013.50

Συνυπάρχουσες διαταραχές

  • American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
  • Bishop, C., Mulraney, M., Rinehart, N., & Sciberras, E. (2019). An examination of the association between anxiety and social functioning in youth with ADHD: A systematic review. Psychiatry Research, 273, 402–421. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2019.01.039
  • Di Lorenzo, R., Balducci, J., Poppi, C., Arcolin, E., Cutino, A., Ferri, P., D’Amico, R., & Filippini, T. (2021). Children and adolescents with ADHD followed up to adulthood: A systematic review of long-term outcomes. Acta Neuropsychiatrica, 33(6), 283–298. https://doi.org/10.1017/neu.2021.23
  • Khodeir, M. S., El-Sady, S. R., & Mohammed, H. A. E.-R. (2020). The prevalence of psychiatric comorbid disorders among children with specific learning disorders: A systematic review. The Egyptian Journal of Otolaryngology, 36(1), 57. https://doi.org/10.1186/s43163-020-00054-w
  • Solberg, B. S., Halmøy, A., Engeland, A., Igland, J., Haavik, J., & Klungsøyr, K. (2018). Gender differences in psychiatric comorbidity: A population-based study of 40 000 adults with attention deficit hyperactivity disorder. Acta Psychiatrica Scandinavica, 137(3), 176–186. https://doi.org/10.1111/acps.12845
  • Tung, I., Li, J. J., Meza, J. I., Jezior, K. L., Kianmahd, J. S. V., Hentschel, P. G., O’Neil, P. M., & Lee, S. S. (2016). Patterns of Comorbidity Among Girls With ADHD: A Meta-analysis. Pediatrics, 138(4), e20160430. https://doi.org/10.1542/peds.2016-0430

Παρεμβάσεις

  • Battagliese, G., Caccetta, M., Luppino, O. I., Baglioni, C., Cardi, V., Mancini, F., & Buonanno, C. (2015). Cognitive-behavioral therapy for externalizing disorders: A meta-analysis of treatment effectiveness. Behaviour Research and Therapy, 75, 60–71. https://doi.org/10.1016/j.brat.2015.10.008
  • Correll, C. U., Cortese, S., Croatto, G., Monaco, F., Krinitski, D., Arrondo, G., Ostinelli, E. G., Zangani, C., Fornaro, M., Estradé, A., Fusar‐Poli, P., Carvalho, A. F., & Solmi, M. (2021). Efficacy and acceptability of pharmacological, psychosocial, and brain stimulation interventions in children and adolescents with mental disorders: An umbrella review. World Psychiatry, 20(2), 244–275. https://doi.org/10.1002/wps.20881
  • Evans, S. W., Owens, J. S., Wymbs, B. T., & Ray, A. R. (2018). Evidence-Based Psychosocial Treatments for Children and Adolescents With Attention Deficit/Hyperactivity Disorder. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 47(2), 157–198. https://doi.org/10.1080/15374416.2017.1390757
  • Faraone, S. V., Banaschewski, T., Coghill, D., Zheng, Y., Biederman, J., Bellgrove, M. A., Newcorn, J. H., Gignac, M., Al Saud, N. M., Manor, I., Rohde, L. A., Yang, L., Cortese, S., Almagor, D., Stein, M. A., Albatti, T. H., Aljoudi, H. F., Alqahtani, M. M. J., Asherson, P., … Wang, Y. (2021). The World Federation of ADHD International Consensus Statement: 208 Evidence-based conclusions about the disorder. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 128, 789–818. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2021.01.022
  • Faraone, S. V., Asherson, P., Banaschewski, T., Biederman, J., Buitelaar, J. K., Ramos-Quiroga, J. A., Rohde, L. A., Sonuga-Barke, E. J. S., Tannock, R., & Franke, B. (2015). Attention-deficit/hyperactivity disorder. Nature Reviews Disease Primers, 1(1), 15020. https://doi.org/10.1038/nrdp.2015.20
  • Khoodoruth, M. A. S., Ouanes, S., & Khan, Y. S. (2022). A systematic review of the use of atomoxetine for management of comorbid anxiety disorders in children and adolescents with attention-deficit hyperactivity disorder. Research in Developmental Disabilities, 128, 104275. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2022.104275
  • Park, J., Lee, D. Y., Kim, C., Lee, Y. H., Yang, S.-J., Lee, S., Kim, S.-J., Lee, J., Park, R. W., & Shin, Y. (2022). Long-term methylphenidate use for children and adolescents with attention deficit hyperactivity disorder and risk for depression, conduct disorder, and psychotic disorder: A nationwide longitudinal cohort study in South Korea. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 16(1), 80. https://doi.org/10.1186/s13034-022-00515-5
  • Pringsheim, T., Hirsch, L., Gardner, D., & Gorman, D. A. (2015). The pharmacological management of oppositional behaviour, conduct problems, and aggression in children and adolescents with Attention-Deficit Hyperactivity Disorder, Oppositional Defiant Disorder, and Conduct Disorder: A systematic review and meta-analysis. Part 1: Psychostimulants, alpha-2 agonists, and atomoxetine. The Canadian Journal of Psychiatry, 60(2), 42–51. https://doi.org/10.1177/070674371506000202
  • Riise, E. N., Wergeland, G. J. H., Njardvik, U., & Öst, L.-G. (2021). Cognitive behavior therapy for externalizing disorders in children and adolescents in routine clinical care: A systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 83, 101954. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2020.101954
Ήταν χρήσιμες αυτές οι πληροφορίες;
Ναι!
Μάλλον όχι