Ποια είναι τα συμπτώματα της Διαταραχής Πανικού;
Η Διαταραχή Πανικού περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενες, απροσδόκητες κρίσεις πανικού. Μεταξύ των κρίσεων, το άτομο ανησυχεί διαρκώς μήπως πάθει μια ακόμη κρίση ή/και αλλάζει τις συμπεριφορές ή τις δραστηριότητές του, προκειμένου να αποφύγει αυτό το ενδεχόμενο. Ορισμένα ειδικά συμπτώματα μιας κρίσης πανικού είναι τα εξής:
| Πυρηνικά Συμπτώματα της Κρίσης Πανικού |
| ● Αίσθημα παλμών ή ταχυκαρδία ● Εφίδρωση ● Τρέμουλο ● Αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας ● Αίσθημα πνιγμονής ● Πόνος ή δυσφορία στον θώρακα ● Ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση ● Αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή τάση για λιποθυμία ● Ρίγη ή αίσθημα ζέστης ● Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα (Παραισθησίες) ● Αίσθημα αποσύνδεσης από τον εαυτό (Αποπροσωποποίηση) ή ότι τα πράγματα δεν είναι αληθινά (Αποπραγματοποίηση) ● Φόβος απώλειας ελέγχου ή επικείμενης «τρέλας» ● Φόβος θανάτου |
Πώς διαγιγνώσκεται η Διαταραχή Πανικού;
Ο ψυχίατρος παιδιών και εφήβων διαγιγνώσκει Διαταραχή Πανικού, εφόσον εκτιμήσει ότι: Οι ανησυχίες ή/και οι συμπεριφορές αποφυγής του παιδιού ή του εφήβου συνδέονται με ένα συγκεκριμένο μέρος ή μια συγκεκριμένη κατάσταση. Το παιδί ή ο έφηβος δυσκολεύεται να ελέγξει τις σκέψεις ή τα συναισθήματά του που συνδέονται με τα συμπτώματα που εμφανίζει, την κατάσταση ή το γεγονός. Τα συμπτώματά του παιδιού ή του εφήβου είναι επίμονα, διαρκούν για μια περίοδο τουλάχιστον ενός μήνα και προκαλούν σημαντική έκπτωση σε διάφορες πτυχές της καθημερινής του λειτουργικότητας (π.χ., κοινωνική, οικογενειακή, σχολική κ.λπ.).
Ο ψυχίατρος παιδιών και εφήβων μπορεί να κάνει κλινική εξέταση και να αξιολογήσει τόσο το παιδί ή τον έφηβο όσο και τους γονείς/φροντιστές του, ώστε να προσδιορίσει τον ειδικό χαρακτήρα της δυσφορίας του, προσθέτοντας ενδεχομένως στην κλινική του εκτίμηση τα αποτελέσματα από κλίμακες βαθμολόγησης συμπεριφορών και συναισθημάτων, για να στηρίξει τη διάγνωση. Ο ψυχίατρος παιδιών και εφήβων θα προσπαθήσει επίσης να βεβαιωθεί ότι τα συμπτώματα του παιδιού ή του εφήβου δεν σχετίζονται με κάτι απρόβλεπτο .
| Δεδομένα για τη Διαταραχή Πανικού | |
| Συχνότητα της διαταραχής παγκοσμίως | Η Διαταραχή Πανικού εκτιμάται ότι αφορά ποσοστό 2% έως 3% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις Αγχώδεις Διαταραχές, συνολικά, εκτιμάται σε 6,5%. Παρ’ όλο που δεν υπάρχουν επιδημιολογικά δεδομένα για την Ελλάδα, μια πρόσφατη ανασκόπηση αναφορικά με τις ευρωπαϊκές χώρες, ανέδειξε συχνότητα 7,9% για τις Αγχώδεις Διαταραχές. |
| Επιβάρυνση της δημόσιας υγείας από τη Διαταραχή στην Ελλάδα | Το Άγχος ευθύνεται κατά 9,8% του συνόλου των προσαρμοσμένων ως προς την αναπηρία ετών ζωής (DALYs), δηλαδή των ετών υγιούς ζωής που χάνονται στον πληθυσμό ηλικίας 5-14 ετών στην Ελλάδα και κατέχει την 1η θέση ανάμεσα στις ψυχικές παθήσεις που επιβαρύνουν την υγεία των παιδιών και εφήβων στην Ελλάδα. |
| Αναλογία στα φύλα | Τα συγκριτικά δεδομένα ως προς το φύλο δείχνουν ότι τα κορίτσια είναι πιθανότερο να διαγνωστούν με τη Διαταραχή Πανικού σε σχέση με τα αγόρια, σε αναλογία 2:1. |
| Ηλικία αιχμής της εμφάνισης
| Η εμφάνιση της Διαταραχής εκτιμάται ότι παρουσιάζει αιχμή στην ηλικία των 15,5 ετών. |
| Ποσοστό περιπτώσεων που διαγιγνώσκεται πριν από την ηλικία των 18 ετών | Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα, το 75,0% των ατόμων με Διαταραχή Πανικού διαγιγνώσκεται έως την ηλικία των 18 ετών. |
Ποιοι παράγοντες συνδέονται με τη Διαταραχή Πανικού;
Ορισμένοι συνήθεις παράγοντες που συνδέονται με τη Διαταραχή Πανικού είναι οι εξής:
- Γενετικοί και οικογενείς παράγοντες. Η προδιάθεση εμφάνισης μιας αγχώδους διαταραχής κατά πάσα πιθανότητα προκύπτει από έναν συνδυασμό περισσότερων γονιδίων που αλληλεπιδρούν κατά σύνθετο τρόπο με διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες.
- Ιστορικό άσθματος.
- Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Περιλαμβάνουν προσδιορίσιμους στρεσογόνους παράγοντες στους μήνες πριν από την πρώτη κρίση πανικού (π.χ., αρνητικές εμπειρίες με ναρκωτικά, ασθένεια, θάνατος), αντιξοότητες (π.χ., προηγούμενη έκθεση σε τραύμα), περιορισμένοι οικονομικοί πόροι και κάπνισμα.
- Ιδιοσυγκρασία. Περιλαμβάνει την ευαισθησία στο άγχος, την αποφυγή πιθανής βλάβης και την συμπεριφορική αναστολή.
Ποιες άλλες διαταραχές συνυπάρχουν με τη Διαταραχή Πανικού;
Παρόλο που κάθε παιδί ή έφηβος αποτελεί μια διαφορετική περίπτωση, τα άτομα που πληρούν τα κριτήρια για τη Διαταραχή Πανικού μερικές φορές υποφέρουν και από άλλες αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη ή διπολικές διαταραχές.
Πώς αντιμετωπίζεται η Διαταραχή Πανικού;
Η Διαταραχή Πανικού συνήθως αντιμετωπίζεται με ψυχοθεραπεία ή έναν συνδυασμό ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής. Οι γονείς/φροντιστές και άλλα μέλη της οικογένειας αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της θεραπείας, στο μέτρο που μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά και τους εφήβους να εξασκήσουν τις δεξιότητες που μαθαίνουν στη θεραπεία.
Υπάρχουν διάφορες θεραπείες με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της Διαταραχής Πανικού, αλλά η πλέον τεκμηριωμένη από αυτές είναι η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ). Η ΓΣΘ είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε ένα ευρύ φάσμα διάφορων γνωσιακών και συμπεριφορικών τεχνικών. Μία από αυτές τις τεχνικές ονομάζεται ενδοδεκτική έκθεση. Με τη χρήση αυτής της τεχνικής, ο ψυχοθεραπευτής εμπλέκει το παιδί σε ασκήσεις οι οποίες μιμούνται τα σωματικά συμπτώματα (π.χ., υπεραερισμός, αυξημένος καρδιακός ρυθμός) που συνήθως πυροδοτούν το άγχος ή τον πανικό, αρχίζοντας αργά και με μικρούς εκλυτικούς παράγοντες. Καθώς το παιδί αναστατώνεται, ο ψυχοθεραπευτής τού μαθαίνει τρόπους για πώς να σκέφτεται ή να διαχειρίζεται τον φόβο του σε σχέση με αυτά τα συμπτώματα. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται με σταδιακά μεγαλύτερες ασκήσεις. Άλλες τεχνικές της ΓΣΘ επικεντρώνονται στην ελάττωση του φόβου που οδηγεί τα παιδιά στην αποφυγή των καταστάσεων που τους θυμίζουν τις κρίσεις πανικού. Με την πάροδο του χρόνου, η αλλαγή των συμπεριφορών τους μπορεί να μειώσει το άγχος τους.
Τα παιδιά και οι έφηβοι με Διαταραχή Πανικού τείνουν να απαντούν καλά σε ορισμένα αντικαταθλιπτικά φάρμακα που ονομάζονται εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), όπως η φλουοξετίνη, η σερτραλίνη, η σιταλοπράμη, η εσιταλοπράμη και η παροξετίνη. Άλλα φάρμακα που ονομάζονται αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης (SNRIs), όπως η ντουλοξετίνη και η βενλαφαξίνη, είναι επίσης αποτελεσματικά στη μείωση του άγχους στα παιδιά και τους εφήβους. Οι βενζοδιαζεπίνες (π.χ., κλοναζεπάμη, διαζεπάμη) και τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (π.χ., κλομιπραμίνη, αμιτριπτυλίνη) δεν είναι αποτελεσματικά στα παιδιά και τους εφήβους και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται. Τα φάρμακα ενδέχεται να έχουν παρενέργειες, αλλά είναι ασφαλή για τα παιδιά όταν χορηγούνται με την κατάλληλη παρακολούθηση από τον γιατρό τους και στενή επίβλεψη από τους γονείς/ φροντιστές τους. Ένα παιδί ή ένας έφηβος που παίρνει ένα από αυτά τα φάρμακα πρέπει να επισκέπτεται τον γιατρό του σε τακτική βάση, ιδίως εάν άλλαξε πρόσφατα η δοσολογία χορήγησης.
Ο συνδυασμός της ΓΣΘ και των SSRI/SNRI πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ως επιλογή, δεδομένου ότι ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι ο συνδυασμός τους είναι καλύτερη επιλογή σε σύγκριση με οποιαδήποτε από τις δύο μεμονωμένες θεραπείες στα παιδιά και τους εφήβους.
Πού μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις Κρίσεις Πανικού, μπορείτε επίσης να επισκεφθείτε τον συνοπτικό οδηγό «Κρίσεις Πανικού» στην ιστοσελίδα μας.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις επιστημονικές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη αυτού του οδηγού, μπορείτε να ανατρέξετε στον βιβλιογραφικό κατάλογο:
Βιβλιογραφία
Κλινική περιγραφή, συμπτώματα και διαγνωστικές πληροφορίες
- American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
- Child Mind Institute. (2021, September 7). Quick guide to panic disorder. https://childmind.org/guide/quick-guide-to-panic-disorder/
- World Health Organization. (2022, February). ICD-11 for mortality and morbidity statistics. 6B01 Panic Disorder. https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http://id.who.int/icd/entity/56162827
Δεδομένα
- American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
- Eaton, W. W., Bienvenu, O. J., & Miloyan, B. (2018). Specific phobias. The Lancet Psychiatry, 5(8), 678–686. https://doi.org/10.1016/S2215-0366(18)30169-X
- Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME). (2019). GBD Compare Data Visualization. Seattle, WA: IHME, University of Washington, Available from http:// vizhub.healthdata.org/gbd-compare. (Accessed 11/15/2022)
- Polanczyk, G. V., Salum, G. A., Sugaya, L. S., Caye, A., & Rohde, L. A. (2015). Annual research review: A meta-analysis of the worldwide prevalence of mental disorders in children and adolescents. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 56(3), 345–365. https://doi.org/10.1111/jcpp.12381
- Sacco, R., Camilleri, N., Eberhardt, J., Umla-Runge, K., & Newbury-Birch, D. (2022). A systematic review and meta-analysis on the prevalence of mental disorders among children and adolescents in Europe. European Child & Adolescent Psychiatry. https://doi.org/10.1007/s00787-022-02131-2
- Solmi, M., Radua, J., Olivola, M., Croce, E., Soardo, L., Salazar de Pablo, G., Il Shin, J., Kirkbride, J. B., Jones, P., Kim, J. H., Kim, J. Y., Carvalho, A. F., Seeman, M. V., Correll, C. U., & Fusar-Poli, P. (2022). Age at onset of mental disorders worldwide: Large-scale meta-analysis of 192 epidemiological studies. Molecular Psychiatry, 27(1), 281–295. https://doi.org/10.1038/s41380-021-01161-7
Συνδεόμενοι παράγοντες
- American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
- Ayano, G., Betts, K., Maravilla, J. C., & Alati, R. (2021). The risk of anxiety disorders in children of parents with severe psychiatric disorders: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 282, 472–487. https://doi.org/10.1016/j.jad.2020.12.134
- Gottschalk, M. G., & Domschke, K. (2017). Genetics of generalized anxiety disorder and related traits. Dialogues in Clinical Neuroscience, 19(2), 159–168. https://doi.org/10.31887/DCNS.2017.19.2/kdomschke
- Kendler, K. S. (2013). What psychiatric genetics has taught us about the nature of psychiatric illness and what is left to learn. Molecular Psychiatry, 18(10), 1058–1066. https://doi.org/10.1038/mp.2013.50
- Lawrence, P. J., Murayama, K., & Creswell, C. (2019). Systematic Review and Meta-Analysis: Anxiety and Depressive Disorders in Offspring of Parents With Anxiety Disorders. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 58(1), 46–60. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2018.07.898
- Ye, G., Baldwin, D. S., & Hou, R. (2021). Anxiety in asthma: A systematic review and meta-analysis. Psychological Medicine, 51(1), 11–20. https://doi.org/10.1017/S0033291720005097
Συνυπάρχουσες διαταραχές
- American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
- Preti, A., Vrublevska, J., Veroniki, A. A., Huedo-Medina, T. B., Kyriazis, O., & Fountoulakis, K. N. (2018). Prevalence and treatment of panic disorder in bipolar disorder: Systematic review and meta-analysis. Evidence Based Mental Health, 21(2), 53–60. https://doi.org/10.1136/eb-2017-102858
- Saha, S., Lim, C. C. W., Cannon, D. L., Burton, L., Bremner, M., Cosgrove, P., Huo, Y., & McGrath, J. (2021). Co‐morbidity between mood and anxiety disorders: A systematic review and meta‐analysis. Depression and Anxiety, 38(3), 286–306. https://doi.org/10.1002/da.23113
Παρεμβάσεις
- Allen, L. B., White, K. S., Barlow, D. H., Shear, M. K., Gorman, J. M., & Woods, S. W. (2010). Cognitive-Behavior Therapy (CBT) for Panic Disorder: Relationship of Anxiety and Depression Comorbidity with Treatment Outcome. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 32(2), 185–192. https://doi.org/10.1007/s10862-009-9151-3
- Carl, E., Witcraft, S. M., Kauffman, B. Y., Gillespie, E. M., Becker, E. S., Cuijpers, P., Van Ameringen, M., Smits, J. A. J., & Powers, M. B. (2020). Psychological and pharmacological treatments for generalized anxiety disorder (GAD): A meta-analysis of randomized controlled trials. Cognitive Behaviour Therapy, 49(1), 1–21. https://doi.org/10.1080/16506073.2018.1560358
- Correll CU, Cortese S, Croatto G, et al. Efficacy and acceptability of pharmacological, psychosocial, and brain stimulation interventions in children and adolescents with mental disorders: an umbrella review. World Psychiatry. 2021;20(2):244-275. doi:10.1002/wps.20881
- Cuijpers P, Cristea IA, Karyotaki E, Reijnders M, Huibers MJH. How effective are cognitive behavior therapies for major depression and anxiety disorders? A meta-analytic update of the evidence. World Psychiatry. 2016;15(3):245-258. doi:10.1002/wps.20346
- Gosmann NP, Costa M de A, Jaeger M de B, et al. Selective serotonin reuptake inhibitors, and serotonin and norepinephrine reuptake inhibitors for anxiety, obsessive-compulsive, and stress disorders: A 3-level network meta-analysis. Patel V, ed. PLoS Med. 2021;18(6):e1003664. doi:10.1371/journal.pmed.1003664
- Mahdi, M., Jhawar, S., Bennett, S. D., & Shafran, R. (2019). Cognitive behavioral therapy for childhood anxiety disorders: What happens to comorbid mood and behavioral disorders? A systematic review. Journal of Affective Disorders, 251, 141–148. https://doi.org/10.1016/j.jad.2019.03.041
- Preti, A., Vrublevska, J., Veroniki, A. A., Huedo-Medina, T. B., Kyriazis, O., & Fountoulakis, K. N. (2018). Prevalence and treatment of panic disorder in bipolar disorder: Systematic review and meta-analysis. Evidence Based Mental Health, 21(2), 53–60. https://doi.org/10.1136/eb-2017-102858
- Rabasco, A., McKay, D., Smits, J. A., Powers, M. B., Meuret, A. E., & McGrath, P. B. (2022). Psychosocial treatment for panic disorder: An umbrella review of systematic reviews and meta-analyses. Journal of Anxiety Disorders, 86, 102528. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2022.102528
- Schwartz C, Barican JL, Yung D, Zheng Y, Waddell C. Six decades of preventing and treating childhood anxiety disorders: A systematic review and meta-analysis to inform policy and practice. Evid Based Mental Health. 2019;22(3):103-110. doi:10.1136/ebmental-2019-300096
- Zhou X, Zhang Y, Furukawa TA, et al. Different Types and Acceptability of Psychotherapies for Acute Anxiety Disorders in Children and Adolescents: A Network Meta-analysis. JAMA Psychiatry. 2019;76(1):41. doi:10.1001/jamapsychiatry.2018.3070