Ποια είναι τα συμπτώματα της ΓΑΔ;

Το άγχος ή οι βασανιστικές ανησυχίες που νιώθουν τα παιδιά και οι έφηβοι με ΓΑΔ υπερβαίνουν το αναμενόμενο για την ηλικία τους ή την κατάσταση. Τα ειδικά συμπτώματα της ΓΑΔ περιλαμβάνουν τα εξής:

Πυρηνικά συμπτώματα της ΓΑΔ

Συνοδά συμπτώματα της ΓΑΔ

● Νευρικότητα ή αίσθημα ότι βρίσκεται «στην τσίτα»

● Εύκολη κόπωση

● Προβλήματα στη συγκέντρωση ή αίσθημα ότι «κολλάει» το μυαλό

● Ευερεθιστότητα (π.χ., εκνευρίζεται ή αναστατώνεται εύκολα)

● Μυϊκοί πόνοι ή μυϊκή ένταση

● Προβλήματα ύπνου (π.χ., δυσκολίες να αποκοιμηθεί, να διατηρήσει τον ύπνο, ανήσυχος ύπνος)

● Προβλήματα συμπεριφοράς

● Σωματικά συμπτώματα, όπως πόνος στο στομάχι ή πονοκέφαλοι

● Εναλλαγές διάθεσης, νιώθει «πεσμένος» ή απελπισμένος

● Νιώθει εύκολα ότι «πελαγώνει»

● Σκέφτεται υπερβολικά καταστάσεις, αποφάσεις, σχέδια, λύσεις και τα χειρότερα σενάρια

● Δυσκολία να διαχειριστεί την αβεβαιότητα

Πώς διαγιγνώσκεται η ΓΑΔ;

Ο ψυχίατρος παιδιών και εφήβων μπορεί να διαγνώσει ΓΑΔ για ένα παιδί ή έναν έφηβο εφόσον διαπιστώσει ότι οι ανησυχίες του δεν συνδέονται με κάποιο συγκεκριμένο συμβάν· έχει ανησυχίες για πολλά και διάφορα πράγματα, δυσκολεύεται να ελέγξει το άγχος ή τις ανησυχίες του· τα συμπτώματά του είναι επίμονα, παρουσιάζονται με μεγάλη συχνότητα για μια περίοδο τουλάχιστον έξι μηνών· και τα συμπτώματα προκαλούν στο παιδί σημαντική δυσφορία, καθώς και έκπτωση σε διάφορες πτυχές της καθημερινής λειτουργικότητας (π.χ., κοινωνική, οικογενειακή, σχολική κ.λπ.).

Ο ψυχίατρος παιδιών και εφήβων μπορεί να πάρει κλινική εξέταση ή/και να αξιολογήσει τόσο το παιδί/τον έφηβο όσο και τους γονείς/φροντιστές του, ώστε να προσδιορίσει την ειδική φύση του άγχους του. Πολλοί ψυχίατροι παιδιών και εφήβων χρησιμοποιούν επίσης τα αποτελέσματα από ερωτηματολόγια ή κλίμακες βαθμολόγησης συμπεριφορών και συναισθημάτων για να υποστηρίξουν τη διάγνωση και να ποσοτικοποιήσουν τη σοβαρότητα του προβλήματος. Ο ψυχίατρος παιδιών και εφήβων θα προσπαθήσει επίσης να βεβαιωθεί ότι το άγχος του παιδιού ή του εφήβου δεν σχετίζεται με κάτι απρόβλεπτο.

Η ΓΑΔ μπορεί να είναι χρόνια και τα συμπτώματά της τείνουν να παρουσιάζουν εξάρσεις και υφέσεις κατά τη διάρκεια της ζωής. Τα ποσοστά της πλήρους υποχώρησης είναι πολύ χαμηλά.

Δεδομένα για τη ΓΑΔ
Συχνότητα της διαταραχής παγκοσμίως	Η ΓΑΔ εκτιμάται ότι αφορά το 1,3% του παγκόσμιου πληθυσμού. Οι Αγχώδεις Διαταραχές, γενικά, εκτιμάται ότι αφορούν το 6,5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Παρότι απουσιάζουν πρόσφατα, ειδικά επιδημιολογικά δεδομένα για την Ελλάδα, μια πρόσφατη ανασκόπηση για τις ευρωπαϊκές χώρες ανέφερε συχνότητα 7,9%. Τα ποσοστά που προέκυψαν με βάση τα δεδομένα που συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας της COVID-19 είναι αυξημένα.
Επιβάρυνση της δημόσιας υγείας από τη διαταραχή στην Ελλάδα	Το άγχος ευθύνεται για το 9,8% του συνόλου των προσαρμοσμένων ως προς την αναπηρία ετών ζωής (DALYs), δηλαδή των ετών υγιούς ζωής που χάνονται στον πληθυσμό ηλικίας 5-14 ετών στην Ελλάδα. Κατέχει την 1η θέση ανάμεσα στις ψυχικές παθήσεις που επιβαρύνουν την υγεία των παιδιών και εφήβων στην Ελλάδα.
Αναλογία στα φύλα	Τα συγκριτικά δεδομένα δείχνουν ότι η αναλογία της ΓΑΔ στα φύλα ποικίλλει ευρέως ανάλογα με τη σοβαρότητα και το φάσμα των συνοδών διαταραχών. Γενικά, είναι πιθανότερο να διαγνωστούν τα κορίτσια παρά τα αγόρια.
Ηλικία αιχμής της εμφάνισης	Η έναρξη της ΓΑΔ εκτιμάται ότι κορυφώνεται στην ηλικία των 15,5 ετών, συγκριτικά αργότερα από την ηλικία αιχμής της εμφάνισης για τις Αγχώδεις Διαταραχές συνολικά, που είναι τα 5,5 έτη.
Ποσοστό περιπτώσεων που διαγιγνώσκεται πριν από την ηλικία των 18 ετών	Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα, το 20,4% των ατόμων με ΓΑΔ διαγιγνώσκεται έως την ηλικία των 18 ετών.

Ποιοι παράγοντες συνδέονται με τη ΓΑΔ;

Ορισμένοι συνήθεις παράγοντες που συνδέονται με τη ΓΑΔ είναι οι εξής:

Γενετικοί και οικογενείς παράγοντες. Η προδιάθεση σε μια αγχώδη διαταραχή κατά πάσα πιθανότητα προκύπτει από έναν συνδυασμό περισσότερων γονιδίων που αλληλεπιδρούν κατά σύνθετο τρόπο με διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Περιλαμβάνουν τις αντίξοες εμπειρίες (π.χ., τραύμα), τις ακατάλληλες πρακτικές διαπαιδαγώγησης από τους γονείς/φροντιστές (π.χ., υπερπροστασία, υπερβολικός έλεγχος ή ενίσχυση των συμπεριφορών αποφυγής), απώλεια γονέων και χωρισμός γονέων.

Ποιες άλλες διαταραχές συνυπάρχουν με την ΓΑΔ;

Παρ’ όλο που κάθε παιδί ή έφηβος είναι διαφορετικός από τους άλλους, τα άτομα που πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια για ΓΑΔ είναι πιθανό να πληρούν ή να πληρούσαν τα κριτήρια και για άλλες Αγχώδεις Διαταραχές (π.χ. Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού, Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους και Διαταραχή Πανικού) ή Κατάθλιψη. Επίσης η ΓΑΔ συνυπάρχει συχνά με τη Διαταραχή Διασπαστικής Απορρύθμισης της Διάθεσης.

Πώς αντιμετωπίζεται η ΓΑΔ;

Η ΓΑΔ συνήθως αντιμετωπίζεται με ψυχοθεραπεία ή έναν συνδυασμό ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής. Οι γονείς/ φροντιστές και άλλα μέλη της οικογένειας αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της θεραπείας, στο μέτρο που μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά και τους εφήβους να εξασκήσουν τις δεξιότητες που μαθαίνουν στη θεραπεία.

Υπάρχουν διάφορες ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα για στη θεραπεία των συμπτωμάτων της ΓΑΔ, αλλά αυτή που διαθέτει περισσότερη επιστημονική τεκμηρίωση είναι ένας τύπος θεραπείας του ονομάζεται γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (ΓΣΘ). Η ΓΣΘ είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε ένα ευρύ φάσμα διαφόρων γνωσιακών και συμπεριφορικών τεχνικών. Μία από αυτές τις τεχνικές ονομάζεται Έκθεση. Ο ψυχοθεραπευτής που εφαρμόζει αυτή την τεχνική εκθέτει το νεαρό άτομο σε κάτι που πυροδοτεί το άγχος, αρχίζοντας από κάτι πολύ μικρό. Καθώς το άτομο αναστατώνεται, ο ψυχοθεραπευτής του μαθαίνει τρόπους να διαχειρίζεται το άγχος του. Ο ψυχοθεραπευτής δουλεύει επίσης με το παιδί για να τροποποιήσει ή να αναδομήσει τη σκέψη του για το άγχος του, προσπαθώντας να εντοπίσει τις σκέψεις ή τις πεποιθήσεις που δεν το βοηθούν, αυξάνοντας την ενημερότητα του παιδιού γι’ αυτές και βοηθώντας το να τις αναπλαισιώσει. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται με σταδιακά πιο έντονους στρεσογόνους παράγοντες. Η ομαδική ΓΣΘ έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική για τα παιδιά και τους εφήβους.

Τα παιδιά και οι έφηβοι με ΓΑΔ τείνουν να ανταποκρίνονται καλά σε ορισμένα αντικαταθλιπτικά φάρμακα που ονομάζονται εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), όπως η φλουοξετίνη, η σερτραλίνη, η σιταλοπράμη, η εσιταλοπράμη και η παροξετίνη. Άλλα φάρμακα που ονομάζονται αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης (SNRIs), όπως η ντουλοξετίνη και η βενλαφαξίνη, είναι επίσης αποτελεσματικά στη μείωση του άγχους στα παιδιά και τους εφήβους. Οι βενζοδιαζεπίνες (π.χ., αλπραζολάμη, λοραζεπάμη, διαζεπάμη) και τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (π.χ., κλομιπραμίνη, αμιτριπτυλίνη) δεν είναι αποτελεσματικά στα παιδιά και τους εφήβους και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται. Ωστόσο, ορισμένοι ψυχίατροι παιδιών και εφήβων μπορεί να χρησιμοποιήσουν βενζοδιαζεπίνες για μια σύντομη χρονική περίοδο (π.χ. 4 εβδομάδες) όταν εισάγουν κάποιον SSRI για ειδικές περιπτώσεις στην όψιμη εφηβεία, κι αυτό διότι οι SSRIs χρειάζονται κάποιο χρόνο ώσπου να αρχίσουν να μειώνουν τα συμπτώματα. Τα φάρμακα ενδέχεται να έχουν παρενέργειες, αλλά είναι ασφαλή για τα παιδιά όταν χρησιμοποιούνται με την κατάλληλη παρακολούθηση από τον γιατρό τους και στενή επίβλεψη από τους γονείς/ φροντιστές τους. Ένα παιδί ή ένας έφηβος που παίρνει ένα από αυτά τα φάρμακα πρέπει να επισκέπτεται τον γιατρό του σε τακτική βάση, ιδίως εάν άλλαξε πρόσφατα η δοσολογία χορήγησης.

Ο συνδυασμός της ΓΣΘ και των SSRIs/SNRIs πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ως επιλογή, καθώς ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι ο συνδυασμός είναι καλύτερη επιλογή σε σύγκριση με οποιαδήποτε από τις δύο μεμονωμένες θεραπείες στα παιδιά και τους εφήβους.

Πού μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις ανησυχίες και θέματα που σας προβληματίζουν, μπορείτε να επισκεφτείτε τον συνοπτικό οδηγό «Υπερβολικές ανησυχίες» στην ιστοσελίδα μας.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις επιστημονικές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη αυτού του οδηγού, μπορείτε να ανατρέξετε στον βιβλιογραφικό κατάλογο:

Βιβλιογραφία

Κλινική περιγραφή, συμπτώματα και διαγνωστικές πληροφορίες

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
Child Mind Institute. (2021, September 7). Quick guide to Generalized Anxiety Disorder. https://childmind.org/guide/quick-guide-to-generalized-anxiety-disorder/
Flannery, S. (2023, January 3). Generalized Anxiety Disorder in Kids. https://childmind.org/article/generalized-anxiety-disorder-in-kids/
World Health Organization. (n.d.). ICD-11 for mortality and morbidity statistics. 6B00 Generalised Anxiety Disorder. Retrieved January 27, 2023, from https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http://id.who.int/icd/entity/1712535455

Δεδομένα

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME). (2019). GBD Compare Data Visualization. Seattle, WA: IHME, University of Washington, Available from http:// vizhub.healthdata.org/gbd-compare. (Accessed 11/15/2022)
Kendler, K. S. (2013). What psychiatric genetics has taught us about the nature of psychiatric illness and what is left to learn. Molecular Psychiatry, 18(10), 1058–1066. https://doi.org/10.1038/mp.2013.50
Ohannessian, C. M., Milan, S., & Vannucci, A. (2017). Gender Differences in Anxiety Trajectories from Middle to Late Adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 46(4), 826–839. https://doi.org/10.1007/s10964-016-0619-7
Polanczyk, G. V., Salum, G. A., Sugaya, L. S., Caye, A., & Rohde, L. A. (2015). Annual research review: A meta-analysis of the worldwide prevalence of mental disorders in children and adolescents. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 56(3), 345–365. https://doi.org/10.1111/jcpp.12381
Racine, N., McArthur, B. A., Cooke, J. E., Eirich, R., Zhu, J., & Madigan, S. (2021). Global Prevalence of Depressive and Anxiety Symptoms in Children and Adolescents During COVID-19: A Meta-analysis. JAMA Pediatrics, 175(11), 1142. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2021.2482
Sacco, R., Camilleri, N., Eberhardt, J., Umla-Runge, K., & Newbury-Birch, D. (2022). A systematic review and meta-analysis on the prevalence of mental disorders among children and adolescents in Europe. European Child & Adolescent Psychiatry. https://doi.org/10.1007/s00787-022-02131-2
Somers, J. M., Goldner, E. M., Waraich, P., & Hsu, L. (2006). Prevalence and Incidence Studies of Anxiety Disorders: A Systematic Review of the Literature. The Canadian Journal of Psychiatry, 51(2), 100–113. https://doi.org/10.1177/070674370605100206
Solmi, M., Radua, J., Olivola, M., Croce, E., Soardo, L., Salazar de Pablo, G., Il Shin, J., Kirkbride, J. B., Jones, P., Kim, J. H., Kim, J. Y., Carvalho, A. F., Seeman, M. V., Correll, C. U., & Fusar-Poli, P. (2022). Age at onset of mental disorders worldwide: Large-scale meta-analysis of 192 epidemiological studies. Molecular Psychiatry, 27(1), 281–295. https://doi.org/10.1038/s41380-021-01161-7

Συνδεόμενοι παράγοντες

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
Ayano, G., Betts, K., Maravilla, J. C., & Alati, R. (2021). The risk of anxiety disorders in children of parents with severe psychiatric disorders: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 282, 472–487. https://doi.org/10.1016/j.jad.2020.12.134
de Roo, M., Veenstra, R., & Kretschmer, T. (2022). Internalizing and externalizing correlates of parental overprotection as measured by the EMBU: A systematic review and meta‐analysis. Social Development, 31(4), 962–983. https://doi.org/10.1111/sode.12590
Farhane-Medina, N. Z., Luque, B., Tabernero, C., & Castillo-Mayén, R. (2022). Factors associated with gender and sex differences in anxiety prevalence and comorbidity: A systematic review. Science Progress, 105(4), 003685042211354. https://doi.org/10.1177/00368504221135469
Gottschalk, M. G., & Domschke, K. (2017). Genetics of generalized anxiety disorder and related traits. Dialogues in Clinical Neuroscience, 19(2), 159–168. https://doi.org/10.31887/DCNS.2017.19.2/kdomschke
Lawrence, P. J., Murayama, K., & Creswell, C. (2019). Systematic Review and Meta-Analysis: Anxiety and Depressive Disorders in Offspring of Parents With Anxiety Disorders. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 58(1), 46–60. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2018.07.898
Moreno-Peral, P., Conejo-Cerón, S., Motrico, E., Rodríguez-Morejón, A., Fernández, A., García-Campayo, J., Roca, M., Serrano-Blanco, A., Rubio-Valera, M., & Ángel Bellón, J. (2014). Risk factors for the onset of panic and generalised anxiety disorders in the general adult population: A systematic review of cohort studies. Journal of Affective Disorders, 168, 337–348. https://doi.org/10.1016/j.jad.2014.06.021
Ståhlberg, T., Khanal, P., Chudal, R., Luntamo, T., Kronström, K., & Sourander, A. (2020). Prenatal and perinatal risk factors for anxiety disorders among children and adolescents: A systematic review. Journal of Affective Disorders, 277, 85–93. https://doi.org/10.1016/j.jad.2020.08.004
Yap, M. B. H., Pilkington, P. D., Ryan, S. M., & Jorm, A. F. (2014). Parental factors associated with depression and anxiety in young people: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 156, 8–23. https://doi.org/10.1016/j.jad.2013.11.007

Συνυπάρχουσες διαταραχές

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition Text Revision DSM-5-TR. American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC.
Saha, S., Lim, C. C. W., Cannon, D. L., Burton, L., Bremner, M., Cosgrove, P., Huo, Y., & McGrath, J. (2021). Co‐morbidity between mood and anxiety disorders: A systematic review and meta‐analysis. Depression and Anxiety, 38(3), 286–306. https://doi.org/10.1002/da.23113

Παρεμβάσεις

Carl E, Witcraft SM, Kauffman BY, et al. Psychological and pharmacological treatments for generalized anxiety disorder (GAD): a meta-analysis of randomized controlled trials. Cognitive Behaviour Therapy. 2020;49(1):1-21. doi:10.1080/16506073.2018.1560358
Correll, C. U., Cortese, S., Croatto, G., Monaco, F., Krinitski, D., Arrondo, G., Ostinelli, E. G., Zangani, C., Fornaro, M., Estradé, A., Fusar‐Poli, P., Carvalho, A. F., & Solmi, M. (2021). Efficacy and acceptability of pharmacological, psychosocial, and brain stimulation interventions in children and adolescents with mental disorders: An umbrella review. World Psychiatry, 20(2), 244–275. https://doi.org/10.1002/wps.20881
Cuijpers P, Cristea IA, Karyotaki E, Reijnders M, Huibers MJH. How effective are cognitive behavior therapies for major depression and anxiety disorders? A meta-analytic update of the evidence. World Psychiatry. 2016;15(3):245-258. doi:10.1002/wps.20346
Gosmann NP, Costa M de A, Jaeger M de B, et al. Selective serotonin reuptake inhibitors, and serotonin and norepinephrine reuptake inhibitors for anxiety, obsessive-compulsive, and stress disorders: A 3-level network meta-analysis. Patel V, ed. PLoS Med. 2021;18(6):e1003664. doi:10.1371/journal.pmed.1003664
Mahdi, M., Jhawar, S., Bennett, S. D., & Shafran, R. (2019). Cognitive behavioral therapy for childhood anxiety disorders: What happens to comorbid mood and behavioral disorders? A systematic review. Journal of Affective Disorders, 251, 141–148. https://doi.org/10.1016/j.jad.2019.03.041
Schopf K, Mohr C, Lippert MW, Sommer K, Meyer AH, Schneider S. The role of exposure in the treatment of anxiety in children and adolescents: protocol of a systematic review and meta-analysis. Syst Rev. 2020;9(1):96. doi:10.1186/s13643-020-01337-2
Schwartz, C., Barican, J. L., Yung, D., Zheng, Y., & Waddell, C. (2019). Six decades of preventing and treating childhood anxiety disorders: A systematic review and meta-analysis to inform policy and practice. Evidence Based Mental Health, 22(3), 103–110. https://doi.org/10.1136/ebmental-2019-300096
Strawn, J. R., Geracioti, L., Rajdev, N., Clemenza, K., & Levine, A. (2018). Pharmacotherapy for generalized anxiety disorder in adult and pediatric patients: An evidence-based treatment review. Expert Opinion on Pharmacotherapy, 19(10), 1057–1070. https://doi.org/10.1080/14656566.2018.1491966
Wang Z, Whiteside SPH, Sim L, et al. Comparative effectiveness and safety of cognitive behavioral therapy and pharmacotherapy for childhood anxiety disorders: A systematic review and meta-analysis. JAMA Pediatr. 2017;171(11):1049. doi:10.1001/jamapediatrics.2017.3036
Zhou, X., Zhang, Y., Furukawa, T. A., Cuijpers, P., Pu, J., Weisz, J. R., Yang, L., Hetrick, S. E., Del Giovane, C., Cohen, D., James, A. C., Yuan, S., Whittington, C., Jiang, X., Teng, T., Cipriani, A., & Xie, P. (2019). Different types and acceptability of psychotherapies for acute anxiety disorders in children and adolescents: A network meta-analysis. JAMA Psychiatry, 76(1), 41. https://doi.org/10.1001/jamapsychiatry.2018.3070

Ήταν χρήσιμες αυτές οι πληροφορίες;